مستند بلوغ در دخترها و پسرها

توضیحات

دوران بلوغ یکی از مهم‌ترین دوران‌های زندگی یک فرد است که همراه با تغییرات و تحولات جسمی و روحی زیادی همراه است.
داشتن اطلاعات درست و موثق می‌تواند کمک کند که این تغییرات با تشویش و اضطراب کمتری همراه باشد و فرد آمادگی‌های لازم را برای بهتر و سالم‌تر گذراندن این دوره داشته باشد.

عادت ماهانه (پریود)

در ایران تحقیقات نشان داده که عادت ماهانه دختران معمولا در سن ۱۳ سالگی شروع می شود ولی هستند افرادی که پریودشان ۲ یا ۳ سال زودتر یا دیرتر شروع می‌شود.
خونریزی عادت ماهانه امری طبیعی است و نشان‌دهنده این است که دستگاه تولید مثل زنانه و هورمون‌های مربوط به آن به خوبی و درستی کار خود را انجام می‌دهند.
به طور معمول هر زن بالغ قادر است هر ماه از تخمدان‌های خود یک یا چند تخمک رها کند که ظرف چند روز خود را به رحم می‌رسانند و اگر لقاح و حاملگی صورت نگیرد، همراه با جداره ضخیم شده رحم از طریق واژن دفع می‌شوند.
این اتفاق معمولا هر ۴ هفته یک‌بار میفتد ولی ممکن است این چرخه در برخی خانم‌ها کوتاه‌تر یا طولانی‌تر باشد.
مقدار خونریزی عادت ماهانه هم معمولا در حد ۸۰ سی‌سی است که نصف آن خون بوده و نصف دیگر بافت‌های مرده داخل رحم است.
این مقدار تقریبا معادل ۱۶ نوار بهداشتی است و اگر بیش از اینها باشد، ممکن است فرد را در معرض کم‌خونی قرار دهد که در آن صورت بهتر است با پزشک مشورت شود.
طول مدت هر عادت ماهانه بین ۲ تا ۷ روز است.
بنابراین خونریزی به صورت لکه‌بینی، کوتاه‌تر از ۲ روز یا طولانی‌تر از ۷ روز بهتر است توسط پزشک بررسی شود.

نظم و قاعده عادت ماهانه اهمیت دارد.
بعد از چند سال اول اکثر خانم‌ها دستشان می‌آید که چرخه عادت ماهانه‌شان چند روزه است، معمولا خونریزی‌شان چند روز طول می‌کشد، شدت آن چقدر است و با چه علائمی همراه است.
توصیه می‌شود که هر خانم جوان تاریخ شروع و ختم عادت ماهانه را در تقویم یا اپ‌هایی که به این منظور طراحی شده اند ثبت کند.
با این کار، به راحتی می توان هرگونه بی نظمی، تاخیر و یا شروع زودرس را تشخیص داد و در مشورت با پزشک گفتمانی آگاهانه و مبتنی بر اطلاعات درست داشت.

نوار بهداشتی و تامپون

سوال‌های زیادی در مورد استفاده از نوار بهداشتی و تامپون برای خانم‌های جوان پیش می‌آید.
همان‌گونه که در داروخانه‌ها و یا سوپرمارکت‌ها دیده‌اید، تنوع بسیار زیادی در مورد انواع، اقسام و مارک‌های این محصولات وجود دارد.
ماده جذب‌کننده خون روی نوار بهداشتی با وجود اینکه به ظاهر ساده به نظر می‌رسد فناوری بسیار بالایی دارد، برای همین مارکی را انتخاب کنید که کیفیت آن برایتان محرز شده باشد.
نوارهای بهداشتی یک روی چسبنده دارند که به لباس زیر می‌چسبند و انواع بالدار آن لبه‌هایی دارند که روی لباس زیر تا می‌خورد که جابجا نشوند.
اکثر خانم‌ها برای چند روز اول از نوار شبانه استفاده می‌کنند که در طول شب دوام می‌آورد و نشت به خارج ندارد.
لباس زیرهایی هم هستند که برای برای دوران پریود طراحی شده‌اند که می‌توانید از آنها هم استفاده کنید.
در مجموع توصیه می‌شود که هر ۳-۴ ساعت یکبار نوار بهداشتی عوض شود حتی در مواقعی که میزان خونریزی خیلی کم باشد.
پیش از دور انداختن نوار بهداشتی، آن را داخل جلد نوار بعدی که می‌خواهید استفاده کنید بپیچید یا آن را با کاغذ توالت پوشانده و بعد در سطل آشغال مخصوص بیندازید.
هرگز نوار بهداشتی را داخل چاه توالت نیندازید (حتی در جاهایی که سطل آشغال توالت ندارند) چون باعث انسداد سیستم فاضلاب می‌شوند.

تامپون از این جهت فرق دارد که باید داخل کانال واژن گذاشته شود و از بیرون نمود چندانی ندارد.
از این روست که برخی افراد هنگام ورزش کردن یا استخر رفتن از تامپون استفاده می‌کنند.
در ضمن در مواقعی که حفظ پرده بکارت برای فرد مهم باشد، معمولا از تامپون استفاده نمی‌شود (پرده بکارت بافت نازکی است که در برخی خانم‌ها در دهانه واژن قرار دارد).
با این حال کسانی هستند که بیشتر راغب هستند از تامپون استفاده کنند.
در این صورت بهتر است کوچک‌ترین سایزی را که کارایی لازم را دارد انتخاب کنید چون استفاده از انواعی که قدرت جذب بالاتر از حد لازم برای شما را دارند، ممکن است باعث خشکی شدید واژن شود.
در ضمن، به خاطر داشته باشید که آناتومی بدن زنانه به گونه‌ای است که تامپون به خودی خود نمی‌تواند از گردن رحم بالاتر رود و به تصور غلط بعضی افراد داخل شکم گم شود.
همه تامپون‌ها نخ باریکی دارند که بیرون واژن قرار می‌گیرد و با کشیدن آن می توان تامپون را از بدن خارج کرد.
یکی از عوارض بسیار نادر ولی خطرناک استفاده از تامپون این است که باکتری‌های خاصی روی آن می‌توانند رشد کنند، از طریق واژن وارد جریان خون شوند و باعث عارضه‌ای گاها مرگبار به نام نشانگان شوک سمی (Toxic Shock Syndrome) شوند.
به همین دلیل یادتان باشد که هر ۴-۶ ساعت باید تامپون را عوض کرد و بیشتر ماندن آن در بدن صلاح نیست.

درد پریود

سوال بعدی در این زمینه مربوط به دل‌دردها و دل‌پیچه‌های پریود است.
از نظر پزشکی، موادی به نام پروستاگلاندین در بدن یک خانم ترشح می‌شود که باعث انقباض رحم شده و به تخلیه محتویات آن در دوران پریود کمک می‌کنند.
اما گاهی این انقباضات بسیار شدید بوده و زندگی روزمره فرد را تحت شعاع قرار می‌دهد و در آن صورت توصیه به مصرف دارو می‌شود.
دخترانی که زودتر بالغ می‌شوند، خا‌نم‌هایی که پریودهای شدیدتری دارند، کسانی که خانم دیگری در خانواده‌شان (مثل مادر، خواهر، خاله یا مادربزرگ) مشکل مشابهی داشته‌اند و یا افرادی که سیگار می‌کشند، در مجموع زمینه و احتمال بیشتری برای دل‌دردهای خاص پریود دارند.

همانطور که گفته شد این دل‌دردها ممکن است زمینه ژنتیکی و خانوادگی داشته باشند و مهم است که بدانید آیا اشخاص دیگری هم در خانواده دچار این عارضه در حد شما بوده‌اند یا خیر.
استراحت یکی از بهترین توصیه ها در هنگام دردهای دوران پریود است.
داروهای ضدالتهاب مانند بروفن قطعا به موارد شدید کمک می‌کنند ولی کارهای ساده ای مانند ورزش های مناسب، نرمش، یوگا، کیسه آب گرم و حمام گرم هم در بهبود این وضعیت کمک خواهند کرد.
گاهی دل‌دردهای شدید دوران پریود با اقدامات بالا بهتر نمی‌شوند و دلایل پیچیده‌تری مانند اندومتریوز، بیماری التهابی لگن یا کیست‌های تخمدانی دارند.
در آن صورت باید حتما با پزشک متخصص مشورت کنید و اقدامات تشخیصی و درمانی لازم را دنبال کنید.

نشانه‌های پیش از عادت ماهانه

مساله آخر، سندرم یا نشانگان پیش از قاعدگی (Premenstrual Syndrome – PMS) است.
افرادی که به این عارضه مبتلا هستند دچار طیفی از علائم فیزیکی و روانی می‌شوند که عبارتند از: جوش‌های صورت، نفخ، خستگی مفرط، کمردرد، درد پستان، سردرد، اسهال، یبوست، پرخوری، افسردگی، بالا و پایین رفتن خلق، زودرنجی، حواس پرتی، کم طاقتی و بدخوابی.
این نشانه‌ها معمولا یکی دو هفته قبل از پریود شروع می‌شوند و با شروع پریود رفع می‌شوند.
علت دقیق این نشانگان کاملا مشخص نیست ولی گمان می‌رود این علائم با تغییرات هورمون‌های زنانه در طول یک چرخه ماهانه ارتباط داشته باشند و بعضی خانم‌ها نسبت به این تغییرات حساسیت بیشتری دارند.

برای کاهش درد عادت ماهانه چه کارهایی می‌توان انجام داد؟

از جمله کارهایی که ممکن است به فرد کمک بکند می‌توان موارد زیر را نام برد:

– رژیم متعادل که شامل مصرف بیشتر میوه و سبزیجات تازه و مصرف کمتر غذاهای فراوری شده و شور مانند سیب زمینی سرخ کرده، چیپس، پفک و غذاهای فوری است.

– سعی کنید بیشتر آب بنوشید و نوشیدنیهای کافئین دار مانند چای، قهوه و نوشابه مصرف نکنید.

– خواب کافی مسلما به بهبود علائم تان کمک می‌کند.

-ورزش، نرمش و مراقبه (meditation) هم می‌تواند مفید باشد.

-برای دردهای شدید داروهای ضد درد مانند بروفن ممکن است نتیجه بخش باشد و مصرف مولتی ویتامین هم توصیه می‌شود.

-در بعضی موارد پزشک معالج ممکن است داروهای ضدافسردگی و یا قرص‌های ضدحامگلی را تجویز کند.

بعضی خانم‌ها دچار حالت به مراتب شدیدتری به نام اختلال نارضایتی پیش ازقاعدگی (PMDD – Premenstrual Dysphoric Disorder) می‌شوند که زندگی فردی، روابط اجتماعی و شغلی فرد را تحت تاثیر قرار داده و مختل می‌کند.
در این موارد علاوه بر راهکارهایی که در بالا ذکر شد نیاز به درمان‌های دارویی هم هست.

بوی بدن

یکی از تغییراتی که بعد از بلوغ رخ می‌دهد، شدید شدن و گاهی زننده شدن بوی عرق است.
این امر کاملا طبیعی است و جای نگرانی ندارد.
با این حال چون این یک تغییر جدید است، فرد ممکن است نسبت به آن خیلی آگاهی نداشته باشد و متوجه نباشد که این بو ممکن است برای اطرافیان ناخوشایند باشد.
ترکیب عرق به طور طبیعی شامل آب، نمک، قند، آمونیاک، اوره و برخی چربی‌های خاص است.
وقتی این مواد روی پوست می‌مانند توسط باکتری‌های طبیعی پوست شکسته می‌شوند و بوی خاصی از آنها ساطع می‌شود.
از این رو بهترین و موثرترین راه برطرف کردن بوی عرق، شستن و حمام گرفتن است.
همین طور تعویض مرتب لباس‌ها و جوراب‌هایی که بوی عرق می‌گیرند و استفاده از مواد ضد بو و ضدعرق که بخصوص برای زیربغل استفاده می شوند، توصیه می‌شود.
این محصولات باید روی پوست شسته شده استفاده شوند و مصرف آنها روی پوست عرق کرده گاهی حتی تاثیر معکوس دارد.

بوی اندام‌های تناسلی

اندام‌های تناسلی (از جمله آلت مردانه، فرج و واژن) بعد از بلوغ بوی خاصی پیدا می‌کنند که به دلیل نوع غدد عرقی آن منطقه و همچنین ترشحات طبیعی واژن و سایر غدد ناحیه تناسلی است.
این بوها در اکثر مواقع کاملا طبیعی بوده و نیاز به اقدام خاصی برای برطرف کردن آنها نیست.
بعضی مواقع ممکن است فرد نسبت به این بوها حساس باشد و بخواهند آن را از بین ببرند.
در داروخانه ها محصولاتی عرضه می‌شوند که بطور خاص برای این منظور طراحی شده‌اند.
نکته قابل ذکر این است که این محصولات (دوش‌های واژینال) بوی طبیعی واژن را می‌پوشانند که بعضا تشخیص بیماری‌های عفونی را سخت می‌کند چون هر خانمی بوی بدنش را می‌شناسد و با تغییر ناگهانی و ناخوشایند آن میتواند به احتمال عفونت پی ببرد.
بنابراین با پوشاندن آن تشخیص چنین عارضه‌هایی به تعویق میفتند.
در ضمن محیط واژن هر فرد و پوست اطراف آن از ترکیب پی-اچ یا پ هاش (میزان اسیدی یا بازی بودن) خاصی دارد و استفاده از مواد شیمیایی و تمیزکننده که این ترکیب را بهم بزند فرد را در معرض ابتلا به بیماری‌های قارچی و عفونی می‌کند.

داخل واژن نیاز به هیچ‌گونه شستنی ندارد.
در داخل واژن باکتری‌های مفیدی هستند که وظیفه نظافت داخلی واژن را بر عهده دارند با کشتن این باکتریهای طبیعی و محافظت کننده واژن، فرد زمینه را برای عفونت‌های قارچی واژن آماده می‌کند.
از این رو اکثر وزارت های بهداشت از جمله در انگلستان و آمریکا شستن آلت و ناحیه تناسلی در خانم ها و آقایان با آب گرم و نهایتا صابون بدون بو را توصیه می‌کنند.
در نهایت قابل ذکر است که در موارد معدود، بوی بسیار بد ناحیه تناسلی ممکن است حاکی از عفونت‌ها یا بیماری‌های قارچی یا باکتریایی باشد و باید توسط پزشک متخصص بررسی و درمان شود.

تغییر رنگ اندام‌های تناسلی

یکی دیگر از تغییرات قابل مشاهده در دوران بلوغ تغییر رنگ هاله دور نوک پستان‌ها و مخاط اطراف و داخل اندام‌های تناسلی است.
این تغییرات کاملا طبیعی بوده و نشانگر بلوغ جنسی و رشد فرد است و به هیچ وجه نیازی به مداخله پزشکی یا زیبایی برای برگرداندن رنگ این اندام‌ها به دوران قبل از بلوغ نیست.
در ضمن بعد از حاملگی ممکن است رنگ این اندام‌ها تیره‌تر شود که آن هم طبیعی بوده و جای نگرانی ندارد.
پس از زایمان مقداری از این تغییر رنگ باز می‌گردد ولی این امکان هست که این تغییر رنگ همیشگی باشد.

رشد پستان‌ها

رشد پستان‌ها یکی از مراحل کلیدی بلوغ دختر خانم‌هاست.
این امر در چند مرحله اتفاق می‌افتد و اندازه نهایی پستان‌ها از فردی به فرد دیگر فرق می‌کند.
یکی از نکاتی که باعث نگرانی برخی دختر خانم‌ها می‌شود، عدم تقارن دو پستان و تفاوت در اندازه آنهاست که با انتظار فرد ممکن است هماهنگی کامل نداشته باشد.
یکی از اولین تمهیدات برای مراقبت از پستان‌ها بخصوص هنگام ورزش و نرمش کردن استفاده از سوتین (سینه بند یا کرست) است.
کمی طول می کشد تا فرد به سینه بند یا سوتین عادت کند و احساس راحتی کند.
برای بار اول بهتر است به جایی مراجعه کنید که سایزتان را اندازه بگیرند و نوع مناسب را به شما پیشنهاد کنند.
سایز سوتین ترکیبی است از یک عدد که اندازه دور تنه را نشان می‌دهد و یک حرف انگلیسی که نشانگر اندازه خود پستان است به عنوان مثال ۳۲ بی یا ۳۶ دی.
سوتین‌های ورزشی هم خیلی راحت بوده و در هر سنی قابل استفاده هستند.

موی صورت و بدن

رشد موهای بدن در دوران بلوغ از هر فرد به فردی دیگر متفاوت است.
در بعضی پسرها موهای صورت و بدن خیلی زود رشد می‌کند، در برخی دیر.
در بعضی حجم این موها بسیار زیاد بوده و در برخی بسیار کم.
همین موضوع در دخترها نیز صادق است، به این معنی که مقدار و زمان رشد موهای صورت و بدن در هر کسی خاص خود او بوده و قابل کنترل نیست.
از این رو، کم نیستند کسانی که از پرمویی (بخصوص در خانم‌ها) و کم مویی (بعضا در آقایان) رنج می‌برند و به هر وسیله‌ای متوسل می‌شوند تا این موضوع را حل کنند.

به طور کل بعضی افراد با موی صورت و بدن مشکلی ندارند ولی بعضی ترجیح می دهند آن را بزدایند یا بتراشند.
در خانم‌ها هنوز متداول است که موی زیر بغل و پاها تراشیده شود.
بعضا خانم‌ها موهای صورت خود را هم با استفاده از روشهای مختلف مانند بند انداختن بر می‌دارند.
در مردها، زدودن موهای صورت و بدن به شرایط مختلفی بستگی دارد از جمله فرهنگ خانواده یا جامعه، اعتقادات مذهبی، سلایق شخصی و نوع فعالیت ورزشی (مثلا در شناگرها).
تراشیدن موهای آلت تناسلی نیز ممکن است برای افراد دلایل بهداشتی داشته باشد یا بنا به فرهنگ غالب یا سلیقه شخصی ممکن است انجام شود.
در مورد تراشیدن مو با تیغ باید دقت شود که حتما از آب گرم و صابون (یا ژل مخصوص تراشیدن) استفاده شود.
در ضمن، مویی که پس از تیغ زدن رشد می کند کمی ضخیم تر بوده و این احتمال وجود دارد که زیر پوست رشد کند و باعث عفونت شود.
در این مورد پزشکان متخصص پوست صاحب نظرتر هستند اما در حالت کلی کیسه کشیدن یا اسکراب (زدودن سلولهای مرده از پوست) کمک می‌کنند تا مو زیر پوست رشد نکند.
برخی افراد هم ممکن است پودرها و کرم‌های مو زدا را ترجیح دهند .
در دو دهه اخیر صنعت لیزر پیشرفت چشمگیری داشته، هم آقایان و هم خانمها از آن برای از بین بردن موهای ناخواسته بدنشان استفاده می کنند.

نعوظ و احتلام در پسرها

نعوظ از پرخونی و برافراشتگی آلت مردانه ایجاد می‌شود که دفعات آن پس از بلوغ پسران بیشتر می‌شود.
این حالت که کاملا طبیعی است به عوامل متعددی از جمله سن، افکار جنسی، فعالیت بدنی و حتی مقدار خواب بستگی دارد.
نعوظ ممکن است در طول خواب اتفاق بیفتد و بعضا منجر به انزال شود.
در این حالت، نوجوان از خواب بیدار می‌شود و متوجه می‌شود که لباس زیرش خیس شده است.
در ابتدا ممکن است تصور کند که این امر همان شب ادراری کودکانه است اما ماهیت این خیس شدن‌ها متفاوت است و مایعی هم که از مجرای ادرار در حال خواب خارج می‌شود، مایع منی است، نه ادرار.
این عمل که احتلام نام دارد در اصل با بالا رفتن مقدار هورمون جنسی مردانه به نام تستوسترون ارتباط دارد و یکی از نشانه‌های اولیه بلوغ در پسرهاست.
از نظر بهداشتی توصیه می‌شود که صبح روز بعد، حمام کنید، لباس زیر تمیز بپوشید و در صورت نیاز ملحفه‌های تخت‌تان را عوض کنید.
برخی افراد اصلا احتلام شبانه ندارند که آن هم کاملا طبیعی است.

در این مقاله تلاش بر این بوده که به مهم‌ترین و شایع‌ترین سوال‌های پسران و دختران جوان در مورد بلوغ، پاسخ داده شود.
با این حال، مبحث بهداشت و سلامت بلوغ بسیار گسترده است و همه ظرایف آن در قالب این نوشتار نمی‌گنجد.