فرایندهای زمین ساختی در زمین، تنش‌هایی را به سنگ‌ها وارد می‌کنند که موجب دگرریختی در آنها می‌شوند. در برابر تنش وارده، رفتار مواد موجود در طبیعت متفاوت است و براساس تغییر شکل‌شان به دو دسته شکننده و شکل‌پذیر تقسیم می‌شوند. مواد شکننده قبل از تغییر شکل خمیری (پلاستیکی) شکسته می‌شوند. اما در مواد شکل‌پذیر یک حد طولانی بین حد الاستیکی و شکستگی وجود دارد.
● مراحل تغییر شکل مواد:
- مرحله کشسان (الاستیک): در این مرحله از تغییرشکل، با برداشتن عامل تنش، جسم به حالت اولیه خود برمی‌گردد.
- مرحله خمیری (پلاستیک): در صورتی که تنش وارد شده به جسم از حد کشسان عبورکند، تغییرشکل خمیری روی می‌دهد. یعنی تغییر شکل جسم برگشت‌ناپذیر است و در صورت حذف تنش تغییر شکل در جسم باقی می‌ماند.
- مرحله شکست: در صورت اضافه شدن تنش بر جسم و با توجه به ویژگی‌های اجسام، بعد از مرحله تغییرشکل کشسانی یا خمیری، شکستگی ظاهر می‌شود و در نهایت جسم گسیخته می‌شود.
فرایندهای زمین ساختی : چین‌خوردگی (Folding)
سنگ‌ها در حالت شکل‌پذیر اگر تحت تاثیر فشارهای زمین ساختی قرار گیرند، دچار چین‌خوردگی می‌شوند. چین‌ها خمیدگی‌هایی هستند که در سنگهای پوسته زمین دیده می‌شوند. طبقات سنگی تحت تاثیر نیروهای زمین ساختی تدریجا خمیده شده و چین می‌خورند. ابعاد چین‌ها از چند میلی‌متر تا چند کیلومتر در تغییر است و در سنگهای رسوبی، آذرین و دگرگونی دیده می‌شوند.
عناصر چین
- لولای چین: محل حداکثر خمیدگی در چین است.
- سطح محوری: سطح فرضی است که از محل لولای تمام لایه‌های یک چین می‌گذرد و به‌طورمعمول چین را به دو قسمت قرینه تقسیم می‌کند.
- یال چین: به هر یک از پهلو‌های دو طرف چین می‌گویند.
انواع چین
از انواع متداول چین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-تاقدیس: چینی است که تحدب لایه‌ها در آن رو به بالاست و لایه‌های کهن‌تر در مرکز آن قرار دارند.
-ناودیس: چینی است که تحدب لایه‌ها در آن رو به پایین است و لایه‌های جوان‌تر در مرکز آن قرار دارند.
گاهی بر اثر فرسایش چین‌های اطراف یک ناودیس از بین می‌روند و تنها بخش میانی ناودیس باقی می‌ماند. در این حالت به نظر می‌رسد ناودیس به صورت معلق قرار گرفته که به آن ناودیس معلق یا آویخته می‌گویند. مانند آنچه که در کلات نادری دیده می‌شود.
انواع هندسی چین
چین‌ها را می‌توان بر اساس زاویه میانِ سطح محوری آنها نسبت به سطح افق تقسیم کرد. از انواع متداول هندسی چین‌ها می‌توان به بعضی از موارد زیر اشاره کرد:
– چین متقارن: در این نوع سطح، محوری قائم است و دو پهلوی چین شیب یکسان دارند.
– چین نامتقارن: چینی است که سطح محوری آن مایل است و دو پهلو شیب متفاوتی دارند.
– چین برگشته: چینی است که سطح محوری آن مایل است و هر دو پهلو به یک جهت شیب دارند.
– چین خوابیده: در این چین سطح محوری به صورت افقی است.
-گنبد: تاقدیسی به شکل یک گنبد است که درآن لایه‌ها محور ندارند و در نتیجه چین، سطح محوری ندارد و شیب تمام لایه‌ها به اطراف و به سمت خارج است.
-حوضه (تشتک): ناودیسی به شکل یک کاسه است که درآن لایه‌ها محور ندارند و در نتیجه چین، سطح محوری ندارد و شیب تمام لایه‌ها به سمت داخل است.
فرایندهای زمین ساختی : درزه و گسل (Joint and Fault)
شکستگی (Fracture) عبارتست از نوعی دگرریختی که براثر از دست رفتن آنی چسبندگی یا از دست رفتن مقاومت ماده در برابر تنش وارده و آزاد شدن انرژی کشسانی ذخیره شده در جسم ایجاد می‌شود. (Bates & Jackson۱۹۸۰) بنابراین می‌توان گفت هنگامی‌که تنش وارده به سنگ، از حد تحمل و حد شکست آن می‌گذرد، عناصر سنگ به‌یکباره از هم جدا می‌شوند و بر اثر این گسیختگی، انرژی کشسانی ذخیره شده در آن، یک‌باره آزاد می‌شود.
شکستگی‌هایی که دو طرف صفحه شکستگی نسبت به هم جابه‌جا نشده باشند، درز نامیده می‌شوند و در صورتی که سنگهای دو سوی صفحه شکستگی نسبت به هم جابه‌جا شده باشند، شکستگی گسل نامیده می‌شود. بنابراین گسل، شکستگی است که سنگهای دو سوی آن نسبت به هم، حرکت به نسبت آشکاری دارند.
عناصر گسل
- راستا: اگر سطح گسل را یک سطح صاف در نظر بگیریم، امتداد گسل در واقع امتداد یک خط افقی در سطح گسل است.
- شیب: زاویه بین سطح افق و سطح گسل را شیب گسل می‌نامند.
- فرادیواره (hanging wall) و فرودیواره (foot wall): قطعه بالایی سطح گسل را فرادیواره یا کمربالا و قطعه پایینی را فرودیواره یا کمر‌پایین می‌نامند.
- پرتگاه گسلی: پرتگاه‌های پرشیب و طویلی هستند که در امتداد گسل‌ها و بر اثر حرکت عمودی گسل‌های شیب‌لغز ایجاد شده‌اند.
سازوکار گسل‌ها
با توجه به جابه‌جایی سنگ‌ها در دو سوی گسل، آنها را به شیب‌لغز و امتدادلغز تقسیم‌بندی می‌کنند. در گسل‌های شیب‌لغز، حرکت دیواره‌ها روی شیب گسل و در امتدادلغزها، در امتداد گسل رخ می‌دهد.
گسل‌های شیب‌لغز شامل گسل‌های عادی و واژگون هستند:
-گسل عادی (Normal Fault): نوعی گسل شیب‌لغز است که جابه‌جایی دو سوی سطح گسل به موازات شیب گسل و فرودیواره نسبت به فرادیواره روی شیب سطح گسل به سمت پایین لغزیده است.
– گسل معکوس یا واژگون (Reverse Fault): نوعی گسل شیب‌لغز است که جابه‌جایی دو سوی سطح گسل به موازات شیب گسل و فرودیواره نسبت به فرادیواره روی سطح شیب گسل به سمت بالا لغزیده است. به گسل‌های معکوسی که شیب سطح گسل در آن کمتر از ۴۵ درجه است، راندگی می‌گویند.
-گسل راستالغز یا امتدادلغز (Strike-slip Fault): در این نوع، جابه‌جایی دو سوی سطح گسل به موازات امتداد گسل است.
فرایندهای زمین ساختی : ساختارهای گنبدی
ساختارهای زمین‌شناختی گنبدی شکلی هستند که هسته مرکزی آنها از نمک تشکیل شده است. این گنبدها در مناطقی که میزان نهشته‌های نمک بالا بوده تشکیل شده‌اند.
برای تشکیل گنبد نمکی ابتدا لایه‌های ضخیم نمک رسوب کرده، توسط لایه‌های رسوبی پوشیده می‌شوند و سپس تحت تاثیر نیروهای زمین ساختی قرار می‌گیرند.
بر اثر فشار مداوم، نمک به حالت یک مایع غلیظ جریان می‌یابد و به دلیل چگالی کمتر نسبت به سنگهای اطرافش، به طرف بالا حرکت می‌کند. لایه‌های بالایی براثر فشار و بالا آمدن نمک، قوسی شکل شده و کم‌کم به صورت گنبد در می‌آیند.
دلیل بالا آمدن نمک را نیروهای زمین ساختی و چگالی کم نمک نسبت به سنگهای اطراف می‌دانند.
جنبش گنبدهای نمکی، پدیده‌هایی مانند ساختارهای زمین ساختی چون شکستگی‌ها و گسل‌ها، تراکم رسوبات و پوشش‌های رسوبی را ایجاد می‌کنند. از جمله پدیده‌های همراه با گنبد نمکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گسل: گسل‌های عادی که به صورت شعاعی نسبت به گنبد قرار می‌گیرند و گسل‌های واژگون که در جهات مختلف در لایه‌های خمیری نمک قرار می‌گیرند.
- چین‌خوردگی لایه‌ها: روی گنبد، لایه‌ها به‌طورمعمول به صورت تاقدیس در می‌آیند و در اطراف گنبد، ناودیس‌های حاشیه‌ای شکل می‌گیرند.
- تغییر ضخامت و چینه‌های فشرده در داخل گنبد.
- بلورها و نهشته‌های زیبای نمک و کانی‌های همراه آن.
در ایران گنبدهای نمکی در ۳ منطقه جنوب و جنوب‌باختر ایران در کوه‌های زاگرس، ایران مرکزی در منطقه شمال کویر بزرگ و جنوب‌خاور ایران در ناحیه خاور کرمان و مکران دیده می‌شوند. برخی از جزیره‌های خلیج‌فارس در واقع گنبد نمکی هستند مانند جزیره هرمز.
اهمیت اقتصادی گنبدهای نمکی در وجود مخازن نفتی به همراه آنها و منابع سولفیدی پتاس، آهن و نمک در آن‌هاست.
اما گنبدهای نمکی دارای ویژگی‌های زیبایی‌شناختی و بسیار مورد توجه زمین‌شناسان و طبیعت‌گران نیز هستند. از جمله پدیده‌های زیبای اطراف گنبدهای نمکی می‌توان به یخچال نمکی، چشمه‌های کارستی، غارهای نمکی، کفه‌های نمکی و اشکال مختلف نمک مانند آبشار نمکی اشاره کرد.
فرایندهای زمین ساختی : بالاآمدگی‌ها
در برخی سواحل سکوهایی به صورت افقی دیده می‌شوند که به آنها پادگانه‌های دریایی (Marrine Terrases) می‌گویند. این پادگانه‌ها بر اثر فرایندهای زمین ساختی در سواحل ایجاد می‌شوند. به این صورت که طی فعالیت‌های زمین ساختی در منطقه و حرکات قائم و برخاستگی ساحل دریا، آثار سطوح کهن آب به شکل پادگانه روی دیواره ساحلی مشخص می‌شود. البته در شکل‌گیری این پادگانه‌ها تغییرات سطح آب دریاها و فرایندهای فرسایشی نیز بی‌تاثیر نیستند.
این پدیده در ایران در کرانه‌های دریای مکران دیده می‌شود. دلیل آن را برخاستگی ساحل به دلیل فرورانش صفحه زمین ساختی اقیانوسی عمان به زیر ایران می دانند.
فرایندهای زمین ساختی : ریزساختارها
ساختارهایی شامل چین‌ها، شکستگی‌ها و گسل‌های کوچک مقیاسی هستند که در یک منطقه به فراوانی دیده می‌شوند.
فیلم های مستند زمین شناسی
مجموعه کامل مستند آفرینش زمین
هر سوالی که در مورد نحوه پیدایش زمین، کوهستان ها، زمین لرزه ها، اوقیانوس ها و … دارید در این مجموعه جوابش را خواهید یافت.
هر قسمت از این مجموعه دارای بهترین تصاویر با کیفیت بالا به همراه شبیه سازی های عالی کامپیوتری میباشد.
مستند گسل آندریاس
زمین سیاره ای ۴/۵ میلیارد ساله و هنوز در حال رشد, در حالی که قاره ها جا به جا می شوند و با هم برخورد می کنند, آتشفشان ها فوران می کنند و یخچال های طبیعی پیشروی و عقب نشینی می کنند ,پوسته زمین به طرق جالب و باور نکردنی کنده کاری می شوند و ردی از اسرار زمین شناسی بر جای می گذارند.
این داستان تحقیق درباره ای گسل سان آندریاس در کالیفرنیاست.
بزرگترین خط گسل روی زمین.
این شکاف زشت روی منظره ی طبیعی با طول ۸۰۰ مایل موجب زلزله های پی در پی شده است.
اما فعلا در سکوت به انتظار نشسته است.
در اعماق زمین زیر شهر هایمان قوایش را تقویت می کند تا بار دیگر ضربه بزند.
گسل سان آندریاس یکی از خطرناکترین موارد زمین شناسی محسوب می شود.
مجموعه مستند شگفتی های زمین
نام مجموعه مستند شگفتی‌های زمین
برنامه‌ای بی‌نظیر برای تماشای برترین شگفتی‌های طبیعی زمین و آشنایی با زندگی پرهیجان انسان‌ها و موجوداتی که در آن زندگی می‌کنند. داستان زیباترین و شگفت‌انگیزترین مناطق زمین….
زمین پر است از مناظر زیبا و شگفت‌انگیز که در هر قاره‌ای جلوه‌های مخصوص خود را دارد. اما در سراسر جهان، مکان‌های کمی وجود دارد که از همه شگفت‌انگیزتر هستند. از میان این مکان‌ها برخی از آنها مشهور و شناخته شده هستند و برخی دیگر هم کمتر شناخته شده. ما آنها را شگفتی‌های طبیعت می‌نامیم؛ مکان‌هایی که بهترین مناظر سیاره‌ی ما دارند: اورست، گرندکانیون، آبشار ویکتوریا و…
در این برنامه‌ی دیدنی علاوه بر اینکه بینندگان می‌توانند این مناظر شگفت‌انگیز را تجربه کنند، با داستان بی‌نظیر انسان‌هایی که با زندگی در شرایط دشوار و خطرناکِ این مناطق خودشان را تطبیق داده‌اند، نیز آشنا می‌شوند.
مستند سیاره زمین
نام مجموعه مستند سیاره زمین
این مستند که می توان آن را به عنوان بهترین و عظیمترین مستند تاریخ یاد کرد شما را با تمامی شگفتی های کره ی زمین آشنا خواهد کرد . شما را به قطب شمال میبرد و بعد از آن به صحرا های گرم دنیا سفر خواهید کرد . شما را به عمیق ترین نقاط دریا ها و اقیانوس ها میبرد تا عجیب ترین موجودات که در این عمق زندگی می کنند را به شما نشان دهد . این مستند یکی از پر هزینه ترین مستند هایی بوده که در طول تاریخ بشر ساخته شده است زیرا از جدیدترین تکنولوژی های روز دنیا استفاده شده تا قادر باشند چنین شاهکار عظیمی را پدید آورند
مستند رانش زمین
قدرت مادر محیط طبیعی اتفاق افتاده و فیلم برداری شده است.
این بار دانشمندان برجسته , فیلم های تکان دهنده ای را تشریح می کنند.
به طوری که آنها نیروی وحشتناک هر ۴ عنصر را آشکار می کنند.
مستند چگونگی آفرینش زمین
سیاره ی زمین منحصر به فرد است.
این گوی سنگین غول پیکر کروی ۲۵ هزار مایلی , همچون پناهگاهی است که یک سوم آن خشکی و دو سوم آن آب است و با اتمسفری غنی از اکسیژن , تنها مسکن شناخته شده در جهان برای موجودات زنده است.
اما این مکان سبز و آبی این چنین خوشایند نبوده است این سیاره , زخم نشان هایی از گذشته ای پرآشوب دارد.
گذشته ای با محیط های زیست ناپذیر و بلاهای مهیب.
طی دوره ای از آتش , یخ و دنیایی از دریاهای خروشان و آسمان های مسموم.
اشکال زنده ای که اکنون روی سطح آن حضور دارند بازماندگان خوش اقبال سلسله ای از انقراضات انبوه مرگبارند.
بیش از ۲۰۰ سال است که دانشمندان مصمم در این سیاره به کاوش پرداخته اند و از رازها پرده برداشته اند.
اکتشافات چشم گیرشان آنان را بر آن می دارد که داستانی باورنکردنی را بیان کنند.
داستانی که زمین چگونه ساخته شد.
مستند ده راه برای تخریب زمین
در این برنامه کارشناسان ما ده سناریو برای نابودی زمین پیشنهاد می دهند.
سناریوهایی شامل بلعیده شدن توسط یک سیاهچاله ی میکروسکوپی، منفجر شدن زمین توسط ضد ماده، نزدیک کردن زمین به خورشید و خاموش کردن جاذبه ی زمین.
این روشی است جالب و سرگرم کننده برای آشنا شدن با قوانین فیزیکی خطرناک کائنات و خصوصیات و ویژگی های سیاره ای که ما آن را خانه می نامیم.
مستند زایش زمین
چهار و نیم بیلیون سال پیش، کره ی زمین از گرد و غبار موجود در فضا تشکیل شد تا به یک گلوله ی سنگی گداخته تبدیل شود که دور خورشید میچرخد.
در این قسمت از برنامه به دوران گذشته سفر میکنیم تا به بررسی این مسائل بپردازیم: چگونه این سیاره ی نوپا از یک تصادم کیهانی فاجعه بار با جهانی دیگر، جان سالم به در برد، چگونه سنگ مذاب پس از جامد شدن به شکل زمین در آمد، چگونه اقیانوسهای ما پر از آب شدند و چگونه حیات به کره ی زمین آمد.
زمین شناسان قدیمی ترین سنگهای روی کره ی زمین و سنگهای آسمانی را مورد بررسی قرار میدهند تا بزرگترین معمای زمین شناختی را حل کنند.
مستند سفری به هسته زمین
با هر قدمی که برمی‌داریم٬ بر روی دنیای شگفت‌انگیزی که در زیر پایمان وجود دارد گام می‌نهیم.
در اعماق زمین نه تنها دوران مختلفی از تاریخ زمین‌شناسی دیده می‌شود٬ بلکه آثاری از تاریخ‌‌های چندگانه نیز به چشم می‌خورد که داستان ما و سیاره‌ٔ ما را بازگو می‌کنند.
با دسته‌بندی آثاری که در طول سالیان متمادی مدفون و پنهان شده، ما جذاب‌ترین و غیرمنتظره‌ترین داستان‌های جهان پیرامون‌مان را انتخاب کرده و به نمایش می‌گذاریم؛ داستان‌هایی که موضوعات باستان‌شناسی، پیشرفت‌های تکنولوژی٬ تاریخ طبیعی، انسان‌شناسی، گیا‌‌ه‌شناسی٬ جغرافیا و زمین شناسی را در بر می‌گیرند.
مستند زمین؛ تولد یک سیاره
یک برنامه‌ی بی‌نظیر برای روایت داستان حماسی سیاره‌ی ما با استفاده از بازسازی کامپیوتری؛ از هنگام تولد سیاره‌ی زمین از سنگهای کیهانیِ اطراف خورشیدِ تازه متولدشده تا زمینِ امروز با همه‌ی تنوع و پیچیدگی‌هایش مانند دریا، اتمسفر و حیات.
در این سفر خارق‌العاده با چگونگی شکل‌گیری کره‌ی ماه در پی یک سری تحولات کیهانی حیرت‌انگیز آشنا می‌شویم؛ پی می‌بریم که چگونه اقیانوس‌ها از اعماق فضای میان میلیون‌ها سنگ آسمانی، به ما منتقل شدند و اینکه حیات چگونه آغاز شد؛ چگونه نیروهای درونی جهان ما حرکت قاره‌ها را شکل دادند؛ و چرا سیاره‌ی ما اتمسفر منحصر‌به‌فردی از گاز خطرناک اکسیژن دارد.
در این برنامه با موجوداتی که در این سیاره می‌زیسته‌اند نیز دیدار میکنیم و با آنها آشنا می‌شویم: از جلبک‌ها گرفته تا موجودات عجیب‌و‌غریبی که از میان انفجار کامبرین به‌وجود آمدند، از اولین ساکنان زمین، دایناسورهای غول‌پیکر گرفته تا اجداد پستانداران و انسان.
این سفر، سفری سخت است چون تاریخ سیاره‌ی ما، بارها و بارها توسط فاجعه‌هایی تکرار شونده دچار وقفه شده است: ضربات چکشی که از فضا بر آن فرود می‌آمدند، تغییرات اقلیمی و آب‌و‌هوایی از سیاره‌ای یخی تا سیاره‌ای بسیار گرم.
در این برنامه خواهیم دید که چگونه این نوسانات و تغییرات، سیاره‌ی ما را تغییر دادند و آن را به خانه‌ی ما در میان فضا تبدیل کردند.
در این برنامه در طول زمان و در تاریخچه‌ی سیاره زمین از هنگام تولدش سفر میکنیم تا پی ببریم که چرا سیاره‌ی زمین امروز به این شکل است.
پهنه های زمین ساختی ایران, زمین ساخت فعال, زمین ساخت صفحه ای, ساخت زمین صاف, ساخت زمین صاف در ماین کرافت جدید, کتاب زمین ساخت صفحه ای, زمین ساخت جهانی, زمین ساخت جدید, زمین ساخت جنبا, زمین ساخت جزوه, زمین ساخت در جدول, زمین ساخت چیست, لرزه زمین ساخت چیست, ساخت زمین شناسی, ساختهای زمین شناسی, لرزه زمین ساختی
